Skip to content

Angers » BM » MS 91 (83)

Library Place Angers
Library Name BM
Shelfmark MS 91 (83)
Folio Range Whole MS (285 fols)
Date X
Origin(s)
  • Eastern Brittany (?)
  • Redon (?)
  • Anjou (?)
  • Region of Nantes (?)
Provenance

Saint-Aubin of Angers

Genre
Contents

Sacramentary of Angers, with numerous blessings, prayers (often with neumes), ritual formulas, etc., including:

  • Prognostica (9v-10v)
  • Practical computistica (10v-13v)
  • Calendar (14r-23r)
  • Carmen ad fluxum sanguinis (23v).
Old Breton Materials No
Irish / Hiberno-Latin materials No
Connection with Brittany
Notes

Rather than simply ascribing this MS to a Breton scriptorium, Bischoff recognised Breton 'symptoms' in it (Kat., vol. I, p. 18). Jean Vezin (1974: 159–60) expressed the following cautious assessment as to the origin of this MS: 'Un manuscrit, Angers 91 (83), pose de redoutables problèmes de localisation. Il s'agit d'un sacramentaire dans lequel a été inséré le graduel. Le sanctoral contient des saints de l'Anjou: Aubin, Maurille et Florent, mais aussi des régions limitrophes et en particulier du diocèse de Nantes avec s. Similien, s. Martin de Vertou, s. Hermeland. Dans l'état actuel des recherches, il n'est pas possible d'identifier l'établissement ecclésiastique pour lequel a été copié ce volume qui remonte apparemment au Xe siècle et qui possède une notation bretonne d'origine. Quoiqu'il en soit, le manuscrit a appartenu très tôt à l'abbaye de Saint-Aubin.'

To the saints of the Anjou mentioned by Vezin, we should add the presence of numerous saints associated with Brittany (especially Redon) and the region of Nantes in the calendar that occupies fols 14r–23r: e.g., January 29 natalis sancti Gildasii abbatis (fol. 14v; cf. July 1 on fol. 18v), March 3 sancti Uuinualoey abbatis, March 12 sancti Paulinani episcopi (15v), April 28 natalis ... sancti Uuinualoey abbatis, May 1 natalis ... sancti Corentini episcopi (17r), May 18 Paterni confessoris, May 24 Namnetis passio sanctorum Donatiani et Rogatiani (17v), June 17 Namnetis ciuitate natalis sancti Similini episcopi (18r), July 1 natalis ... sancti Gildasii abbatis (18v; cf. January 29 on fol. 14v), July 11 Machuti (18v), July 28 in Britania natalis sancti Samsonis episcopi (19r), October 1 depositio ... episcopi Meleri, October 11 Redonis ciuitate natalis sancti Melanii episcopi (21r), November 6 Redonis ciuitate depositio sancti Melanii episcopi (21v), November 15 in Britania natalis sancti Machuti episcopi (22r) (cf. Deuffic, ILLB In38, esp. pp. 130–2). Indeed, Molinier wrote in his catalogue (CGM 31: 216) that this MS, 'exécuté dans le bassin de la Loire, vient d'une abbaye où l'on honorait beaucoup de saints bretons (Fleury-sur-Loire?).' Mostert (LF: BF003) states that the MS could not have been written at Fleury, but it is undeniable that it must have been produced in a centre with strong links with Brittany, perhaps somewhere in Anjou, or even in a foundation of (Eastern?) Brittany, or in the diocese of Nantes (cf. ILLB In38, p. 132: 'l'importance donnée aux saints nantais [...] nous oriente davantage vers une église de ce diocèse, en contact avec l'Anjou et le Saumurois, peut-être possessionée par l'abbaye Saint-Aubin d'Angers').

Number(s) in Bischoff's Katalog No number; vol. I, p. 18
Essential bibliography

Borst 2001: I, p. liii; Borst 2004: 143–4; CCfr; CGM 31: 215–16; CMD VII, 551; Deuffic 2008: 116; Deuffic 2011: 70–1; ILLB In38; Initiale; L&S §967; LF BF003; PMSB 292 (§5); Riché 2004: 21; Vezin 1974: 159–60.

URLs for digital facsimile
Last Updated 2021-06-08 08:36:33
Author Jacopo Bisagni
DHBM Identifier #7
Permalink https://ircabritt.nuigalway.ie/handlist/catalogue/7
« Previous MSS

Angers » BM » MS 55 (48)

Next MSS »

Angers » BM » MS 476 (460)

Origin